خانه فرهنگ و نگهداری پیشکسوتان خراسان شمالی (با رویکرد پژوهشی نسبت به تامین سلامت روان و نیازهای اجتماعی سالمندان)

سالمندی پدیده ای است که می توان آن را مرحله ای از سیر طبیعی زندگی دانست که برای افراد بشر پیش می آید و همانطور که در تمام مراحل عمر، انسان نیازمند مراقبتهای بهداشتی خاص است، سالمندی نیز از این قاعده مستثنی نیست.در طول قرن بیستم، بر اثر همگرایی دو روند اصلی کاهش میزان تولد و بهبود شرایط بهداشتی و افزایش امید به زندگی، نسبت جمعیت افراد 60 سال به بالا در تمام کشورهای دنیا افزایش یافت، بطوریکه سازمان جهانی بهداشت شعار سال 2012 خودرا سالمندی و بهداشت انتخاب کرده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که بر اساس تغییرات در ابعاد فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی جوامع مختلف ، تغییر در نظام خانواده به عنوان مهمترین و اصلی ترین رکن اجتماعات بشری بوجود آمده است. خانواده ها از یک نظام خویشاوندی گسترده به یک خانواده هسته ای تبدیل شده و یکی از مهمترین کارکردهای آن که مراقبت از سالمندان بوده، دستخوش تحول گردیده است. از این رو ساخت خانه سالمندان در جوامع امروزی امری اجتناب ناپذیر شده است. اما پس از تحقیق در مورد این آسایشگاه ها دریافتیم که بین کیفیت زندگی و سلامت روان سالمندان ساکن منزل با سالمندان ساکن سرای سالمندان تفاوت فاحشی وجود دارد. سالمندانی که کنار خانواده در منزل خود زندگی می کنند از سلامت روان بیشتری نسبت به سامندان ساکن سرای سالمندان برخوردارند. نتایج تحقیقات حاکی از آن است که سالمندان ساکن در آسایشگاه های سالمندی دچار نوعی "روزمرگی" شدید هستند و این امر، بی تفاوتی گسترده ای را نسبت به محیط برای سالمندان بوجود می آورد. این امر باعث می شود که سالمندان در بیشتر موارد به سبب جبر شرایط نامناسب از توانایی های خود فاصله گرفته و منزوی تر شوند و به علت عدم استفاده از حواس و توانایی هایی موجود، حواس و توانایی هایشان رو به کاستی و ضعف گذاشته و تحلیل رود. از این رو توصیه می شود که بشر امروزی به مراکز خدمات روزانه سالمندان، که بسیاری از افراد جامعه امروزی از نحوه عملکرد و یا حتی از وجود چنین مراکزی بی اطلاع است، توجه بیشتری بکند. این مراکز می توانند از یک سو ضمن فراهم ساختن امکاناتی برای انجام فعالیتهای روزانه، باعث ایجاد خلاقیت، استقلال و بازگشت اعتمادبه نفس از دست رفته در سالمندان شده که به تبع آن ارتقای کیفیت زندگی، کاهش اضطراب و افسردگی، جلوگیری از پراکندگی ذهنی و افزایش امید به زندگی از اثرات آن بوده و از ناتوانایی های بیشتر سالمندان جلوگیری می کنند. این موضوع باعث به تعویق انداختن زمان بستری شدن آنها در مراکز شبانه روزی، بیمارستان و یا دیگر مراکز می شود. از سوی دیگر فرصت کافی در اختیار سایر افراد خانواده جهت رسیدگی به کار و بقی? مسئولیت هایشان قرار می دهد تا بدون هیچ دغدغ? خاطری به امور زندگی خود رسیدگی کنند. طبق تحقیقات اکثر خانواده ها علی رقم تمایل قلبی و از روی اجبار این گوهران گران بها را به آسایشگاه سالمندان تحویل می دهند. در ایران با وجود اینکه تعداد خانواده های زیادی هستند که می توانند از امکانات مراکز خدمات روزانه بهره گیرند، اما بسیاری از آنها درباره عملکرد و یا حتی وجود چنین مراکزی اطلاعی ندارند. بی تردید در حالی که این مراکز در اکثر شهرهای کشور ناشناخته می باشند، لازم است نقش موثر و فعال این مراکز که بر اساس زندگی جمعی بنا نهاده شده اند، گسترده تر شود. در این رساله ضمن پرداختن به کیفیت زندگی سالمندان که یک شاخص اساسی سلامت روان جوامع محسوب می شود به بررسی لزوم ایجاد مراکز خدماتی روزانه سالمندان پرداخته و به ارائه رهنمودهای طراحی این گونه مراکز می-پردازیم.